6x biomimicry tegen fascisme
Fascisme is een slechte strategie voor de lange termijn. De rellen in Den Haag, de wereldwijde opkomst van extreem-rechts en de aantrekkingskracht van bullebakken zoals Trump, Poetin en Netanyahu laten zien hoe verleidelijk autoritaire macht is in tijden van onzekerheid. Maar wie de natuur bestudeert, ziet hoe de zij al 3,8 miljard jaar enthousiast afrekent met vernietigende vormen van dominantie en controle. De natuur is dus zelf antifa, oftewel antifascistisch. Hier deel ik zes manieren om via biomimicry te leren je te verzetten tegen fascisme.Maar wat zijn fascisme en antifa eigenlijk?
Fascisme is een manier van besturen waarbij een leider of partij alle macht heeft, mensen gehoorzaam moeten zijn en weinig vrijheden hebben. Het ontstaat vaak uit sociale frustratie met de status quo, met selectief populisme en een sterke hang naar traditie. Binnen fascisme worden groepen buitengesloten, kritiek verboden, media gecontroleerd en wordt geweld ingezet om tegenstanders de mond te snoeren.
Antifa is een verzamelnaam voor organisaties die zich verzetten tegen dit soort fascistische praktijken. De eerste tegenstanders van de nazi’s waren antifascisten bijvoorbeeld. Hoewel ze door ultra-rechts conservatieven als Trump en Wilders het label ‘geweldadige terroristen’ krijgen, is het juist rechts-extremistisch geweld dat het meest dodelijk is en het vaakst voorkomt.
Vreedzaam antifa protes
Natuur en fascisme
Fascisme is een menselijke ideologie die je niet terugvindt in de natuur, maar de kenmerken van fascisme vinden we wel degelijk terug bij planten, dieren en ecosystemen.
Door biomimicry toe te passen, zien we hoe de natuur omgaat met dominante leiders, onderdrukking, controle, misinformatie en het onderdrukken van diversiteit. Biomimicry is het vertalen van menselijke problemen naar processen die in de natuur voorkomen en met deze kennis producten, strategieën en oplossingen te ontwikkelen.
Kijken we naar bijen, wolven en kwallen, dan zien we zes manieren waarop natuur zich verzet tegen onderdrukking en dominatie, die wij als mensen kunnen toepassen.
Zoek medestanders en bouw allianties
Les 1: Bouw coalities en organiseer je
Groepsleden vormen allianties om dominante individuen uit te dagen en zo macht te verspreiden in het netwerk. Bij wolven vormen lagere rangen coalities om dominantie uit te dagen en zo macht in balans te brengen.
Les 2: Diversiteit = veerkracht
In een regenwoud vind je extreem veel verschillende soorten bomen, planten, dieren en micro-organismen, die allemaal samenwerken en van elkaar afhankelijk zijn. Door deze enorme biodiversiteit kan geen enkele soort dominant worden en het hele ecosysteem overnemen. Deze diversiteit zorgt voor evenwicht en stabiliteit, zelfs als er stormen, ziektes of andere verstoringen zijn.
Les 3: Herken fake news en manipulatie
In de natuur leren sociale dieren zoals muizen en honden via geur en gedrag wie betrouwbaar is. Van onbetrouwbare individuen (of bronnen) negeren ze boodschappen als een vorm van biologische bescherming.
Les 4: Ingebouwde feedback loops
Negatieve terugkoppelingen in biologische systemen remmen buitensporig gedrag, zoals het afremmen van te agressieve groei van een soort. In populaties van bacteriën regelen signaalstoffen (zoals quorum sensing) de groei om te voorkomen dat één stam te dominant wordt en het systeem uitput, kwallenpopulaties die explosief groeien worden geremd door voedseltekort en ziektes.
Les 5: Isoleer de tiran
In diergroepen worden agressieve of overheersende leiders vaak door de groep genegeerd of zelfs fysiek geïsoleerd, waardoor hun invloed afneemt. Chimpanseeleiders hebben steun nodig van anderen, ook vrouwtjes, en als die steun wegvalt, wordt een leider afgezet.
Les 6: Vervang en verjong
Leiders, bijvoorbeeld bijenkoninginnen of dominante mannetjes in diergroepen, worden door jongeren vervangen wanneer ze niet meer geschikt zijn. Bij honingbijen wordt een ongeschikte koningin vervangen doordat werksters nieuwe koninginnen grootbrengen en de oude uiteindelijk verwijderen of (ahem) laten afsterven, zodat het volk gezond blijft.
Verjong, en maak ruimte voor de nieuwe generatie
Toepassen op menselijke systemen
Hoe pas je dit toe op menselijke systemen? Een dominante leider kan niet zonder steun. Door geen steun (én dus ook geen podium) te geven, verzwak je dergelijke leiders. Het opbouwen van allianties is cruciaal voor het verzet. We kunnen niet zonder elkaar en dat is waarom fascisme verdeeldheid en angst nodig heeft. Democratische structuren versterken is ook essentieel, want dit zijn de ‘feedback loops’ die macht beperken en controleren. En check je bronnen: waar komt het nieuws vandaan, zijn er betrouwbare bronnen zoals wetenschappelijke publicaties, die het nieuws bevestigen? Vraag je af van wie de boodschap komt: heeft die persoon baat bij een bepaald verhaal, en wie komt er daarin slecht van af? Kortom: kritisch blijven, jezelf organiseren, jongeren betrekken, en je niet laten manipuleren zijn sleutelstrategieën tegen fascisme, recht uit de natuur.
Dit is een hoopvolle boodschap: fascistische systemen zijn niet houdbaar, niet duurzaam en worden uiteindelijk altijd ontmanteld.