Biomimicry: lessen uit de natuur
In 3,8 miljard jaar heet de natuur geweldige dingen uitgevonden: hoe te vliegen, zonlicht om te zetten in energie en van CO2 bomen te maken. Biomimicry is innovatie geïnspireerd door de natuur op drie niveaus: de natuur als model, maat en mentor. Leer hoe je biomimicry zelf kunt inzetten.
“Wat als ik, elke keer dat ik iets probeer uit te vinden, zou vragen: 'Hoe zou de natuur dit oplossen?”
Bovenstaande uitspraak is van Janine Benyus, ook wel de ‘godmother of biomimicry’ genoemd. Zij schreef het standaardwerk voor biomimicry, geïnspireerd op de kennis van inheemse volken en de natuur. Met biomimicry worden intussen drijvende steden gebouwd, duurzame opwekking van energie gestimuleerd en nieuwe organisatiestructuren opgezet.
Stel je een technologie voor die zo efficiënt is dat er geen afval ontstaat. Een systeem dat zichzelf onderhoudt, energie haalt uit de zon, en waar alle afvalstoffen volledig worden hergebruikt. Het klinkt revolutionair, maar dit systeem bestaat al miljarden jaren: de natuur.
Wat is biomimicry?
Biomimicry betekent letterlijk het nabootsen (mimesis) van het leven (bios). Het is een ontwerp- en innovatiebenadering waarbij we de natuur inzetten als inspiratiebron voor menselijke uitdagingen. Niet om te kopiëren wat planten of dieren precies doen, maar om te begrijpen welke principes en strategieën ze gebruiken.
De uitvinding van klittenband is het klassieke voorbeeld van biomimicry. Het idee kwam van de Zwitserse ingenieur George de Mestral toen hij de weerhaakjes van de Arctium plant (grote klit) onder een microscoop bekeek. Maar biomimicry gaat inmiddels veel verder: van windturbines die hun bladen modelleren naar walvisvinnen tot gebouwen die koelen zoals termietenheuvels dat doen.
Drie niveaus van leren uit de natuur
Biomimicry kan je op verschillende niveaus toepassen. De natuur kan een model zijn, waarbij de natuur wordt gezien als een oneindige bibliotheek of databank vol slimme oplossingen. Dit wordt ook wel ‘sterke’ biomimicry genoemd, omdat die vrij letterlijk processen en werkwijzen uit de natuur kopieert.
Daarnaast kun je de natuur inzetten als een maatstaf voor duurzaamheid. Denk aan hoe in de natuur gebruik wordt gemaakt van lokale grondstoffen, afval wordt gerecycled, populaties elkaar in balans houden en het systeem adaptief en flexibel is. Dit is het principe van de natuur als maat.
Tenslotte kan de natuur een mentor zijn. Met de natuur als mentor plaatsen we de mens weer in de natuur, niet langer er buiten. Vanuit een diepe verbondenheid met natuur richten we onze systemen in met planten, dieren en rivieren als partners en stakeholders, niet langer als grondstof of randvoorwaarde. Dit wordt ‘zwakke’ biomimicry genoemd omdat de natuur hier niet letterlijk wordt nagebootst, maar op een holistische manier als blauwdruk dient voor menselijke systemen.
Juist nu hebben we biomimicry nodig
We leven in een tijd van crises. De gevolgen van klimaatverandering , geopolitieke verschuivingen, sociale ongelijkheid en instortende ecosystemen. Samenwerken mét planten, dieren en ecosystemen als partners is de meest toekomstbestendige strategie.
Biomimicry wordt daarom steeds meer omarmd in ontwerpstudio’s, architectuur, landbouw en zelfs beleidsvorming. Want waarom het wiel opnieuw uitvinden, als we kunnen leren van 3,8 miljard jaar research & development door de natuur zelf?
De les van veerkracht
Kijk naar een bos. Het is geen hiërarchisch systeem met één leider, maar een levend netwerk waarin organismen elkaar in balans houden. Als er een boom omvalt, ontstaat er ruimte voor ander leven. Het geheel blijft functioneren. Dat is systeemdenken op zijn puurste vorm: veerkracht door diversiteit en samenwerking.
Hoe jij biomimicry kunt toepassen
Observeer: Kijk in je omgeving – van spinnenweb tot vogelvlucht. Welke oplossingen zie je? Herken hoe de natuur oplossingen bedenkt voor menselijke uitdagingen. Voor elk probleem is wel een biologisch equivalent te vinden.
Vertaal: Welke principes (zoals efficiënt energiegebruik, samenwerking of recycling) herken je in de natuur? Hoe lossen bijen communicatieproblemen op? Hoe rekenen bacterieën af met overmatige groei? Hoe ruimen schimmels afval op? In de biomimicry database AskNature.org zijn veel voorbeelden al uitgewerkt.
Pas toe: Experimenteer in je eigen werk of leven. Misschien in hoe je een team organiseert, een product ontwerpt, of zelfs hoe je je tuin inricht.
Een uitnodiging
Biomimicry is meer dan een techniek, het is een verandering van je levenshouding. Het nodigt ons uit om de natuur niet langer te zien als iets buiten ons, of als een bron van grondstoffen, maar als een partner en leraar, met wie we een relatie hebben, in gesprek kunnen gaan en vragen aan kunnen stellen, zoals: ‘Wat zou de natuur doen om dit op te lossen?’
Als we bereid zijn opnieuw leerling te worden van de natuur, ontdekken we dat de oplossingen voor onze grootste problemen vaak al voor (of onder) onze voeten liggen.
